Të dashur vëllezër e motra,
Allahu i Plotfuqishëm thotë:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ… ﴿٦﴾
„O besimtarë, ruani veten dhe familjet tuaja nga zjarri, karburante (lëndë djegëse) të të cilit janë njerëzit dhe gurët.” (et-Tahrim, 6)
Pejgamberi savs ka thënë:
„Unë jam dërguar për të mësuar dhe nuk jam dërguar për të detyruar.“ Dhe
„Unë jam dërguar për t’i plotësuar cilësitë fisnike.“
Jeta njerëzore është e pamundur të imagjinohet pa edukim. Njeriu vetëm me edukim mund të bëhet njeri dhe të dallohet nga bota shtazore. Edukimi është e drejtë natyrore dhe nevojë e çdo njeriu. Qysh prej kohësh ka filluar të flitet për krizën e moralit dhe vlerave, krizën e identitetit te njeriu modern, krizën e familjes dhe, në fund, për krizën në edukim dhe arsim, të cilën disa e perceptojnë si shkak, e disa të tjerë si rezultat të gjendjes në shoqëri. Ashtu sikurse politika dhe feja, edhe edukimi paraqet një kategori «të pafat» e cila i është ekspozuar ndikimeve dhe kuptimeve të të gjithë njerëzve dhe secili mendon se e njeh dhe e kupton mirë. Edukimi e përcakton fatin e individit dhe të komunitetit, andaj çështjes së edukimit duhet t’i qasemi me studim dhe me përgjegjësi.
Me këtë rast, do t’i nxjerrim në pah disa këshillime rreth edukimit të cilat i ka përmendur Imam Gazalii në veprën e tij ‘Ihjau Ulumid din’.
Edukimi është i ngjashëm me veprimin e bujkut, i cili i heq therrat dhe bimët e dëmshme nga të lashtat në mënyrë që plotësisht të zhvillohet fryti dhe të japë sa më shumë rendimente. Pra është i ngjashëm me bujkun, i cili e kultivon drithin dhe keq çdo bimë që rritet së bashku me drithin, gjithashtu ai i heq gurët dhe grudat e dheut nga ara, kurse nga jashtë e sjell ujin dhe plehun që drithi të zhvillohet bukur dhe të rritet.
Fëmija është në përgjegjësi të prindërve të tij. Në këtë botë vjen i pastër dhe e gatshëm për t’u zhvilluar në drejtimin në të cilin orientohet, qoftë mirë apo keq. Prandaj, që nga fillimi, duhet të kihet kujdes që të orientohet dhe edukohet siç duhet. Muhamedi savs thotë:
„Çdo fëmijë lind në natyrshmëri të pastër, e prindërit e tij pastaj e bëjnë hebre, të krishterë ose zjarrputist.“
Nëse nuk veprohet kështu, në shumicën e rasteve fëmija bëhet i paedukatë, me sjellje dhe karakteristika të këqija, i prirur për gënjeshtra, vjedhje dhe kundërvajtje të tjera.
Për edukatorin është shumë e rëndësishme që fëmijën ta ruajë nga ndikimi i dëmshëm i shoqërisë së keqe, si dhe të mos mësohet me luks dhe jetë luksoze, sepse nëse adaptohet me të, më vonë jetën do ta shpenzojë duke kërkuar luks dhe komoditet. Nëse ka nevojë që fëmija t’i besohet dikujt për gjidhënie dhe kujdestari, atëherë për këtë qëllim duhet të zgjedhet një grua e ndershme dhe e devotshme e cila ushqehet vetëm me hallall.
Qumështi i krijuar nga ushqimi harami nuk përmban bereqet dhe fëmija i ushqyer me qumësht të tillë më vonë do të priret kah veprimet e ndaluara dhe të shëmtuara. Një nga shenjat e para të pjekurisë së fëmijës është shfaqja e shenjave të turpit të cilat e pengojnë atë që t’i bëjë disa veprime. Kjo është shenjë se drita e mendjes ka shndritur tek ai, kështu që fillon ta dallojë të mirën nga e keqja dhe kjo është dhuratë nga Allahu i Plotfuqishëm.
Njëra nga instinktet e para e cila duhet të frenohet tek fëmija është lakmia për ushqim. Fëmija duhet t’i mësojë rregullat e sjelljes (adabet) gjatë ngrënies, të mos nxitojë me ngrënie dhe gëlltitje të ushqimit dhe të mësohet me modesti dhe maturi.
Kur është fjala për veshjen, fëmijët duhet të inkurajohen të veshin rroba që përshtaten me gjininë e tyre dhe të mësohen ta mbulojnë trupin sa më shumë që të jetë e mundur.
Prindi fëmijën e tij krahas shkollës, duhet ta regjistrojë edhe në mejtep, ku do ta mësojë leximin dhe shkrimin e Kuranit, si dhe hadithet e Pejgamberit savs.
Sa herë që fëmija të tregojë ndonjë karakter apo veprim të mirë, duhet të shpërblehet dhe të lavdërohet publikisht. Kurse nëse ndonjëherë vepron ndryshe, atë duhet mospërfillur dhe mos zbuluar, veçanërisht nëse edhe vetë fëmija dëshiron ta fshehë. Zbulimi ndoshta mund ta inkurajojë dhe ta bëjë të paturpshëm dhe të guximshëm. Por nëse kjo fillon të përsëritet, atëherë duhet të qortohet individualisht dhe të paralajmërohet që mos ta bëjë më. Fëmija nuk duhet të qortohet vazhdimisht, sepse dikur do të bëhet indiferent ndaj fjalëve të qortimit dhe ato nuk do të kenë efekt. Nëna duhet ta këshillojë fëmijën dhe ta dekurajojë nga veprimet e këqija duke ia ruajtur autoritetin babait i cili dihet t’i flasë atij vetëm në situata të jashtëzakonshme.
Fëmija duhet të mësohet të flejë gjatë natës, kurse gjatë ditës, të inkurajohet për veprimtari, lëvizje, punë dhe aktivitet fizik në mënyrë që të mos bëhet përtac.
Ndaj moshatarëve të tij fëmija duhet të sillet mirë dhe me dashamirësi. Nuk duhet të mburret para shokëve me atë që kanë prindërit e tij dhe duhet të mësohet se autoriteti i njeriut është në dhënien dhe ndarjen me të tjerët e asaj që ka. Nëse prindërit janë të varfër, fëmija duhet të mësohet që mos të kërkojë asgjë dhe mos të merr nga të tjerët, sepse kjo është ulje dhe poshtërim.
Fëmija duhet të mbrohet nga dashuria dhe lakmia për para, sepse lakmia për para është shkatërruese për fëmijët.
Prindi do t’ia mësojë fëmijës mënyrën e uljes dhe rregullat e sjelljes në shoqëri. Nga fëmija duhet të kërkohet të flasë më pak, kurse më shumë të dëgjojë, sidomos në shoqërinë e më të moshuarve dhe më të diturve.
Nuk duhet të betohemi për çdo imtësi, pastaj duhet të ruhemi nga fjalët e shëmtuara dhe nga shoqërimi me ata që i praktikojnë ato. Është shumë e rëndësishme që fëmija të lejohet pas shkollës të relaksohet dhe të pushojë duke luajtur. Të privuarit e fëmijës nga loja dhe lodhja e tij duke mësuar do t’ia dëmtojë zemrën, do t’ia shkatërrojë zgjuarsinë dhe do t’ia bëjë jetën më të keqe. Fëmija duhet të mësohet t’i respektojë prindërit, mësuesit dhe më të vjetrit.
Kur ta arrijë moshën e pjekurisë sipas rregullave të sheriatit, nuk duhet të ketë tolerancë për faljen e namazit, për agjërim dhe rregullat tjera fetare. Gjatë kësaj periudhe, duhet të përkujtohet vazhdimisht se kjo botë është kalimtare, ndërsa bota tjetër është e përjetshme dhe se njeri i mençur është ai që punon për përjetësinë. Nëse me kohë është edukuar siç duhet, këto fjalë do të kenë efekt tek ai. Në të kundërtën, nëse ai është mësuar me jetë të shthurur, mosdiciplinë, arrogancë, dhe paturpësi, këto fjalë vështirë se do të kenë efekt tek ai.
Dhe në fund, pyetja më e rëndësishme që duhet t’ia shtrojmë vetes është:
Çfarë shembulli ne jemi për fëmijët tanë dhe të tjerët rreth nesh?
Në këtë kuptim, El-Gazali thotë:
„Gjuha e gjendjes (sjelljes) është më elokuente sesa gjuha e fjalës dhe natyra njerëzore më shumë është e prirur kah shikimi i punëve sesa kah dëgjimi i fjalëve.“
“O Zoti ynë dhurona neve në gratë tona dhe trashëgimtarët tanë burim gëzimi, dhe bëna neve shembull për të mirë!”
Hatib: hfz. mr. Edin Dediq;
Përshtati: Miftar Ajdini
