MEHMET HATİPOĞLU
Gjersa në Greqi sot ekzistojnë probleme serioze për sa i përket ruajtjes së ndërtesave historike osmano-islame, shumica e monumenteve që i përkasin periudhës osmane që kanë mbijetuar deri më sot, vazhdojnë të përdoren jashtë qëllimit të vërtetë për të cilin janë ndërtuar, raporton Anadolu Agency (AA).
Në vitet që nga pavarësia e Greqisë, shumë ndërtesa historike osmano-islame filluan të përdoren si burgje ushtarake, kinema, galeri artesh, bujtina, ndërtesa guvernatorësh ose si depo, dhe dhjetëra xhami janë mbyllur për adhurim, ndërsa disa prej tyre janë shndërruar në kisha.
Disa nga monumentet e ndërtuara gjatë periudhës osmane janë restauruar dhe u është ngjitur etiketa “bizantine”, ndërkohë që shumë të tjera janë braktisur dhe janë shndërruar në gërmadha me kalimin e kohës.
Xhamia Fethije në kryeqytetin Athinë, për të cilën besohet se është ndërtuar nga Fatih Sulltan Mehmeti në vitin 1458, përdoret si galeri artesh, ndërsa Xhamia historike Xhizderije, e cila mbahet e mbyllur për pjesën më të madhe të vitit, përdoret si muze veprash qeramike.
Ndërkaq, sot nuk ka asnjë gjurmë nga ndërtesat historike osmano-islame si Xhamia e Re (Yeni Cami), Xhamia Kubeli, Xhamia Iç Kale, Shkolla Mehmed Vojvoda, Teqeja Husein Efendi dhe Hamami Haxhi Ali, të regjistruara në arkiva dhe vjetarë.
Nga qindra xhami që ekzistonin një shekull më parë në Selanik, qyteti i dytë më i madh në Greqi, sot ka mbetur një numër i vogël, megjithëse edhe ato janë të mbyllura për kryerjen e adhurimeve.
Në Selanik sot nuk ka asnjë xhami të hapur për adhurim. Xhamia Hamza Bej, e ndërtuar më 1467, prej kohësh është përdorur si kinema, ndërsa viteve të fundit qëndron e mbyllur për shkak të punimeve për ta shndërruar atë në muze.
Xhamia Allaxha Imaret, e ndërtuar në vitin 1484 në Selanik, që është nga monumentet që kanë arritur të mbijetojnë deri më sot, aktualisht shërben si muze.
Minarja e Xhamisë së Re, e ndërtuar në vitin 1904, u shkatërrua pasi Selaniku u vendos nën administrimin grek, ndërsa xhamia u mbyll për adhurim. Gjatë viteve të shkëmbimit të popullatës, ajo u përdor për të strehuar emigrantë, ndërsa sot shërben si galeri artesh në kuadër të bashkisë.
Kulla e Bardhë, një nga monumentet më të rëndësishme osmane në Selanik dhe simbol i qytetit, promovohet si “monument bizantin”.
I ngjashëm edhe fati i objekteve historike në qytete të tjera
Edhe xhamitë dhe objektet historike në vende shumë të rëndësishme në Greqi, si Janina, Kreta, Larisa dhe Kavalla, vazhdojnë të ndajnë të njëjtin fat.
Xhamia Eminzade Haxhi Ahmet Aga, e ndërtuar para vitit 1716 në Karaferja, dhe Namazgjahu Musalla në këtë qytet, janë kthyer në objekte ortodokse me ndryshime në arkitekturë në vitet në vijim. Ndërkaq, Xhamia Ibrahim Pasha, e ndërtuar në vitin 1530 në Kavalla, është shndërruar në kishë.
Në kryeqytetin e parë të Greqisë, Nafplio, Xhamia Agapasha për një kohë ka shërbyer si ndërtesë parlamenti, ndërsa sot është qendër kulturore. Nga ana tjetër, Xhamia Vuleftiko është shndërruar në sallë kinemaje dhe konferencash.
Xhamia e Vjetër (Eski Cami), e ndërtuar në Serez në vitin 1385, u shkatërrua në vitin 1937 dhe në vend të saj u ndërtua një qendër tregtare.
Xhamia Sulltan Mustafa, e ndërtuar më 1578 në Rodos nga Sulltan Murati III, aktualisht përdoret si sallë kurorëzimi.
Shumë xhami të periudhës osmane u shndërruan në muze
Xhamia Asllan Pasha, e ndërtuar në vitin 1618 në Janinë, Xhamia Fethije, e ndërtuar në Nafpaktos më 1499, Xhamia Veli Pasha, e ndërtuar në vitin 1789 në Heraklion (Kandije) dhe Xhamia Zinxhirli, e ndërtuar në shekullin e 16-të në Serez, sot shërbejnë si muze.
Xhamitë Rexhep Pasha dhe Murat Reis në Rodos, Xhamia Sulejman në Konicë, Xhamia Arabe në Drama, Xhamia Kurshunllu në Kostur, Xhamia Emirzade në Halkida dhe xhamitë Selvili dhe Yunus Bej në Komotini janë kthyer në rrënoja.
Xhamia historike Çelebi Sulltan Mehmet në Dimetoka, që është një nga monumentet më të rëndësishme arkitekturore dhe fetare në Ballkan dhe Evropë, është ende në pritje të restaurimit pasi u dëmtua në masë të madhe nga një zjarr në vitin 2017.
Teqeja Poshposh, e cila u ndërtua në Komotini gjatë sundimit të Sulltan Muratit I dhe shërbeu për shekuj si bujtinë, kuzhinë dhe faltore për udhëtarët, në vitet 1990 u rrënua nga Bashkia e Komotinit për ta shndërruar atë si ndërtesë për të strehuar emigrantë nga Pontusi.
Kuzhina popullore Gazi Evrenos Bej, e cila gjendet në qendër të qytetit të Komotinit, u shndërrua në elektrocentral pasi iu shemb muri, ndërsa më pas u restaurua dhe në hyrje të saj u vendos një kokë statuje nga periudha helene, për t’i dhënë asaj karakter bizantin.
