Stili i shprehjes kuranore nuk e lë askënd indiferent, dhe sa më thellë që të hyhet në sekretet e stilistikës së tij, magjepsja është më e madhe.
Kur komentuesi gjuhëtar shpjegon se fjala “es-samed” tregon një shkëmb të paluajtshëm dhe të pathyeshëm, të ngulitur thellë në tokë – atëherë ajeti “Allahus-samed!” gdhendet thellësisht në vetëdije me ndjenjën e Zotit të Lartësuar, si mbështetja më e madhe dhe më e fortë. Të mbështetesh në ndonjë gjë tjetër përveç këtij Shkëmbi do të ishte të zgjedhësh rrugën e shkatërrimit.
Ose kur ajeti: “El-ledhine jenkudune ‘ahdallahi … // Ata që e thyejnë besën e dhënë Allahut …” (2:27), duke i përshkruar të vuajturit, e përdor një folje, e cila nuk e nënkupton prerjen e papritur të litarit, ajo do të thotë, besë, në vend të këputjes së tij fije për fije, ne atëherë e ringjallim në ndërgjegjen tonë një imazh të ndërprerjes graduale të lidhjes së njeriut me Krijuesin e tij. Kjo, pra, nuk ndodh përnjëherë. Largimi nga Allahu është proces në të cilin njeriu vazhdon. Mëkat pas mëkati, pakujdesi pas pakujdesie, mohim pas mohimi, dyshim pas dyshimi – të gjitha këto janë të këputje e fijeve të një litari …
“Koha e cila e shtrydh njeriun”
Për shkak të shembujve të tillë të shkëlqyeshëm të stilit kuranor, Aisha Abdurrahmani thotë: “Për vite me radhë po përpiqem ta studiojë tekstin kuranor nga këndvështrimi gjuhësor dhe stilistik (…) Përgjatë kësaj periudhe fillova ta pyes veten – a e kam kuptuar me të vërtetë para kësaj, gjuhën time arabe dhe sekretet e shprehjes së saj stilistike?”
Ajo e mbron me sukses tezën e shtruar se asnjë fjalë kuranore nuk mund të zëvendësohet me një fjalë tjetër të ngjashme pa prishur kuptimin e saj origjinal. Sigurisht, shumë më i famshëm është tefsiri i saj i sures el-‘Asr, i cili fillon me betimin: “Pasha kohën! // Vel- ‘asri!”
Shumica e mufesirëve ndalen tek komentimi i nocionit të kohës si të tillë, ndërsa Aisha bën pyetje: Pse Kurani e zgjedh fjalën ‘asr’ dhe jo një nga sinonimet e saj të dukshme. Me metodën e leximit të plotë, d.m.th., duke shqyrtuar të gjitha vendet në Kuran, ku përmendet kjo fjalë – Aisha Abdurrahmani arrin në përfundimin se kuptimi i saj është “koha që shtrydh, përkatësisht, që e zhduk njeriun.” Në një kohë të tillë, Kurani betohet se njeriu është në humbje, përveç atyre që besojnë, bëjnë vepra të mira, rekomandojnë të vërtetën dhe sabrin.
“Pra, mos e përul jetimin!”
Mufesirët kuptimin e frazës: “Fe emmel-jetime fela tekhar” (93:9), e shohin si një paralajmërim se të drejtat e jetimit nuk guxojnë të mohohen. Por Aisha konsideron, se ky ajet ka një kuptim më të thellë, pasi që jetimi mund të pikëllohet jo vetëm duke ia mbrojtur atë që i takon, por edhe me fjalë të vrazhdë, me gjest fyes ose me ton. Ajo e analizon kuptimin e fjalës ‘kahr’, e cila gjuhësisht do të thotë, epërsi dhe dominim, dhe më pas citon ajetet në të cilat ka ardhë, pastaj përfundon se sa herë që kjo fjalë vjen në formën e “Kāhir” ose “Kahhār” – i referohet Allahut të Plotfuqishëm. Për më tepër, ‘el-Kahhār’ përmendet në Kuran pranë emrit të Tij ‘el-Wahid’, në të cilin Aisha sheh urdhrin që asnjë krijesë nuk duhet të sillet me këtë cilësi ndaj një krijese tjetër, e lëre më ndaj jetimit.
“Një damkë në hundë”
Kurani në suren en-Nun e ngushëllon Pejgamberin (savs), duke e këshilluar që të mos e dëgjojë jobesimtarin që e ofendon duke i thënë se është i çmendur – sepse ai vetë është fajtor për dëshmi të rremë, i përbuzur, shpifës, koprrac, tiran, i egër, ndërhyrës, vetëm për shkak se është i pasur dhe ka shumë djem. Pastaj Kurani e kërcënon atë: „Senesimuhu ‘alel-hurtum// Na (së shpejti), do t’ia vendosim një damkë në hundën atij! Ne do të pyesim, çka do të thotë ky term? Cila damke është kjo, dhe pse mu në hundë?!
Aisha Abdurrahman thotë se stilistika nganjëherë largohet nga arsyet origjinale të përdorimit të disa ndërtimeve gjuhësore, dhe i përdor ato me qëllim të theksimit të disa kuptimeve të reja. Pikërisht këtu është fjala për këtë. Termi “hundë” tregon krenarinë dhe mburrjen e dikujt (thuhet: ‘me hundë i avullon retë’). Kjo është arsyeja pse Kurani e përmend këtë pjesë të trupit. Por këtu nuk është fundi. Në gjuhën arabe standarde, hunda te njeriu quhet ‘enf’ kurse tek kafshët quhet ‘hurtum’. Kurani e zgjedh këtë shprehjen e fundit në mënyrë që të shprehë poshtërim, andaj, mund ta përkthenim ajetin si: “Ne do t’ia vendosim një damkë në turirin e tij!”
“Vizitë varrezave”
Në ndjekje të rregullit që asnjë fjalë e përdorur nga Kurani nuk mund të zëvendësohet siç duhet me një fjalë tjetër, Aisha Abdurrahmani i interpreton ajetet: “Elhakumut-tekathur hatta zurtumul-mekabir // “Juve u preokupoi përpjekja për shumimin (e pasurisë, të fëmijëve, të pozitës)! – Derisa të mos i vizitoni varrezat (të bëheni banues të tyre – të vdisni).”
Meqë rast, ajo e shqyrton arsyen e përdorimit të foljes ‘për të vizituar’. A ka mundur që në vend të kësaj shprehjeje të thuhet: “derisa të ktheheni te varret” ose “derisa të përfundoni në varre” pa iu prishur kuptimi? Sipas Aisha Abdurrahmanit, stili i saktë i Kuranit ka zgjedhur foljen “për të vizituar / zijaret“, sepse qëndrimi ynë në varr, me të vërtetë është afatshkurtër, dhe përfaqëson një lloj ziareti dhe një fazë kalimtare për në ngjarjet e botës tjetër. Vizita e njeriut në varr, do të përfundojë me ringjalljen në ahiret dhe me fillimin e Ditës së Gjykimit. Prandaj, zgjedhja e asnjë fjale tjetër nuk do të ishte adekuate për këtë kuptim.
“I Gjithëmëshirshmi, ua ka mësuar gojëtarinë”
Ajetet e para të sures err-Rrahman janë: “I Gjithëmëshirshmi, – ua ka mësuar Kuranin, – e ka krijuar njeriun, – ia ka mësuar të shprehurit (e mendimeve dhe ndjenjave – ‘bejan’).”
Shumica e përkthyesve fjalën ‘bejan’ e përkthen si ‘fjalim’: Allahu i Gjithëmëshirshëm, ia mëson njeriut të folurit. Për Aishen, ‘bejani ‘nuk është vetëm mundësi e thjeshtë e shprehjes së zërit duke folur (‘nutk’). Me metodën e theksimit të të gjitha vendeve ku përmendet kjo fjalë në Kuran, ajo konkludon se fjala ‘të folurit’ (nutk), përmendet edhe në kontekstin e kafshëve (Sulejmani a.s. thotë se atij i është dhënë aftësia e të kuptuarit të të folurit të zogjve / ‘mantikut-tajr’).
Gjuha arabe, gjithashtu, i njeh edhe shprehjet në të cilat të folurit lidhet edhe me objekte të pajetë, kështu që mund të thuhet, për shembull, se veprat e artit flasin. Nga ana tjetër, fjala ‘bejan’, përmendet vetëm në kontekstin e njeriut. Prandaj, këtu është fjala për një nivel mbi të folurit e zakonshëm – bejani pra, është arti i shprehjes, gojëtaria, elokuenca.
Kurani, padyshim, është muxhizja më e madhe në fushën e elokuencës dhe gojëtarisë. Për Bintu Shatin, supremacia e Kuranit qëndron në shprehjen e tij gjuhësore-stilistike, ose më saktë – në çdo harf, në çdo fjalë dhe në çdo sintagmë.
Autore: Emina Ćeman-Kiremitci
https://preporod.com
Përkthim: Miftar Ajdini
(Islampress.ch)
