Muslimanët në mbarë botën, pra edhe në viset tona, për çdo vit me rastin e 12 rebiul-evvelit, ditëlindjes së të dërguarit të Allahut Muhamedit (savs), organizojnë manifestime të rastit dhe gazmende. Në atë mënyrë ata, të gëzuar dhe krenar, shprehin dashuri dhe respekt ndaj Pejgamberit, jetës së tij, detyrës dhe mësimit pejgamberik të cilën ua ka lënë në amanet.
Njëkohësisht, ky moment i volitshëm është rasti që të përgjigjemi në disa pyetje në lidhje me organizimin e manifestimeve të këtilla dhe të ngjashme. Menjëherë të themi se përgjigjja në to nuk do të jetë e pranueshme njëlloj nga të gjithë: disa tashmë e kanë përgjigjen (si dhe, kryesisht, në të gjitha pyetjet), të tjerët me vështirësi do ta pranojnë, ndërsa grupit të tretë ajo fare nuk do t’u interesojë. Në fakt, këta të fundit, të nxitur nga besimi i sinqertë në Allahun xh. sh. dhe në nënshtrim të plotë për Të, nuk mendojnë për shumë çështje të cilat të gjitha të tjerat i kanalizojnë në diskutime të zjarrta, sepse bindja dhe besimi i tyre në udhëheqjen e Allahut është aq i fortë sa që me asgjë nuk mund të luhatet.
Pyetjet e theksuara janë: Kur kanë filluar muslimanët ta shënojnë ditëlindjen e të Dërguarit të Allahut? Si e kanë bërë këtë? Çfarë është qëndrimi dhe dispozitat e sheriatit në lidhje me shënimin e ditëlindjes së Muhamedit (savs)? Si do të duhej sot të shënohet kjo datë e rëndësishme në jetën e muslimanëve? Dhe, më në fund, mbi mevludin si një poezi fetare.
Në përpjekje të përgjigjes në këto pyetje do të mbështetemi, në radhë të parë, në burimet autentike islame tradicionale, por do të kemi kujdes edhe për nevojat bashkëkohore të besimtarit tonë, i cili jeton në kushte qenësisht të ndryshme nga ato në të cilat kanë jetuar gjeneratat e më hershme të muslimanëve.
Fillimet e shënimit të mevludit
Që nga kohërat e lashta te të gjitha bashkësitë ekziston adeti që solemnisht të shënohen datat e rëndësishme nga e kaluara e tyre, siç janë lindja e heronjve të cilët me veprën dhe jetën e tyre kanë pas ndikim të dukshëm për të kaluarën dhe të ardhmen e tyre. Duke e shënuar kujtimin për to, ato bashkësi, në realitet, shprehin falënderim, respekt dhe admirim me ata njerëz dhe njëkohësisht shprehin gatishmëri për ta vazhduar veprën e tyre.
Muslimanët në mbarë botën, ardhjen e të Dërguarit të Allahut e konsiderojnë si mëshirën më të madhe të Allahut xh.sh. për njerëzit (“Ne të kemi dërguar, padyshim, vetëm si mëshirë për botët” – Kurani), andaj ditëlindjen e tij e shënojnë në mënyrë të përshtatshme me të dhe me mësimet të cilat nga Allahu xh.sh. ua ka komunikuar njerëzve.
Edhepse nuk kemi transmetime plotësisht të besueshme mbi atë se kur saktësisht muslimanët kanë filluar ta shënojnë lindjen e Pejgamberit të tyre, megjithatë me mjaftë siguri mund të themi se tradita kthehet larg në të kaluarën e tyre, në shekujt e parë pas vdekjes së Pejgamberit (a.s.). Historianët të cilët e studiojnë Siren (jetën dhe veprën) e të Dërguarit të Allahut shënojnë faktin e padyshimtë se muslimanët kanë filluar shumë herët ta shënojnë datën e lindjes së Pejgamberit të Allahut. Banorët e Mekes, pohojnë ata, më 12 rebiul-evvel, ditën e lindjes së të Dërguarit të Allahut, për çdo vit e vizitonin xhaminë e cila ka qenë e ndërtuar në vendin ku më parë ekzistonte shtëpia ku është lindur Pejgamberi. Ibn Zahire në librin e tij “El-xhamiu-latifu fi fadli Mekkete ve ehliha ve binail-Bejtish-sherif” thotë: “Sa u përket vendeve në të cilat organizohen manifestimet dhe mbahen gazmendet, vendi i tillë më i ndershëm, pa dyshim, është ai ku është lindur i Dërguari i Allahut (savs)… Ka qenë adet në Mekke më 12 rebiul-evvel për çdo vit kadiu i medhhebit shafiij të bëjë përgatitje për vizitën e atij vendi të ndershëm, dhe atë pas namazit të akshamit, në përcjellje të një mase të madhe, e cila barte fenerë dhe pishtarë. Me atë rast, pas fjalimit të rastit i janë drejtuar lutjet Allahut xh.sh. për mirëqenien e halifit, prefektit të Mekes, kadiut shafiij dhe mbarë muslimanëve. Pastaj janë kthyer në Haremi-sherif para kohës së jacisë dhe janë ulur pranë Mekami Ibrahimit, në afërsi të Kubbetul-ferrashinit. Përsëri kanë bërë lutje për mirëqenie të sipërpërmendurve, në praninë e kadiut, të juristëve të sheriatit dhe autoriteteve tjera. Pas jacisë janë shpërndarë nëpër shtëpi të tyre.”
Para fillimit të shënimit zyrtar të ditëlindjes së të Dërguarit të Allahut (savs), individë të caktuar të devotshëm me autoritet në popull, në shenjë të shprehjes së respektit ndaj Pejgamberit, e shënonin ditën e lindjes së tij. Kështu Muhamed ibn Ali el-Kerhî, i njohur për devotshmërinë e tij të madhe, i ka agjëruar të gjitha ditët e vitit përveç dy Bajrameve dhe ditës së lindjes së Pejgamberit. Këtë ditë, ai gjithashtu e konsideronte festë islame, e cila për nga rëndësia aspak nuk ngel prapa Bajrameve.
Këto të dhëna autentike dhe të ngjashmet me to, të cilat i hasim në veprat mbi jetën e Pejgamberit vërtetojnë se muslimanët kanë filluar ta shënojnë ditëlindjen e Pejgamberit para fundit të shek. II Hixhrij, e ndoshta edhe më herët.
Sa i përket shënimit zyrtar të mevludit, i cili nënkupton hyrjen më të organizuar të këtij manifestimi nga pikëpamja shpirtërore dhe materiale, ai ka pasuar dukshëm më vonë, më shpesh në formë të tubimit vjetor me përmasa dukshëm më të mëdha. Vetëm atëherë kjo traditë ka hyrë në radhën e traditës pozitive të trashëguar e cila është kultivuar në të dyja nivelet: zyrtar dhe privat. Kjo do të kontribuojë që kjo traditë në vetëdijen e masave të gjëra popullore të fitojë tipare të ibadetit, përkatësisht të aktit fetar. Duke zënë vend të tillë, ajo edhe më tepër fiton rëndësi dhe shenjtëri në zemrat e besimtarëve islamë të mbarë botës.
Studimet serioze të Sires tregojnë se në fillim të shek. IV hixhrij, shënimi i ditëlindjes së të Dërguarit të Allahut ka qenë praktikë vetëm në disa vende. Vetëm me ardhjen e Fatimijëve në pushtet në Egjipt, Sham dhe Hixhaz, kjo traditë ngritët në manifestim zyrtar sikur edhe traditat tjera të cilat Fatimijtë i kanë kultivuar (Viti i Ri hixhrij, Ashurja etj.). Për një kohë shumë të shkurtër kjo bëhet e pranueshme edhe në mjediset tjera islame, që do të kontribuojë të mbetët shumë gjatë edhe pas shkuarjes së Fatimijëve nga pushteti.
Kështu edhe në kohën e Salahuddin Ejubit kjo traditë vazhdon të jetojë në masat e gjëra të popullit, ndonëse më nuk është shënuar zyrtarisht deri kur sundimtari i Mosulit Muzaferudin Kevkeberi (vdiq më 529 h) përsëri e zyrtarizon shënimin e ditëlindjes së të Dërguarit të Allahut. Ai, pra, ka qenë sundimtari i parë pas Fatimijëve, i cili zyrtarisht e ka shënuar ditëlindjen e Pejgamberit me çka e ka tërhequr vëmendjen e bashkëkohësve dhe historianëve të cilët në mënyrë lëvduese shkruan për këtë iniciativë të tij, duke e konsideruar si fillim të vënies në praktikë të një tradite të bukur (sunnetun hasenetun) të cilën muslimanët e veprojnë edhe sot. Shënimin e tij të ditëlindjes së Pejgamberit Ebu Shebe në librin e tij El-Bais e përshkruan kështu: “Ndër gjërat më të bukura, të cilat në kohën tonë janë bërë traditë, bën pjesë ajo që për çdo vit bëhet në Erbil në ditën e lindjes së Muhamedit (savs), e kjo është që njerëzit atë ditë të gazmohen dhe stolisen, u ndihmojnë të varfërve dhe bëjnë vepra tjera të mira. Kjo vepër, përveç asaj që ndihmohen të varfrit, dëshmon se ai që e kryen, e do dhe respekton Pejgamberin (a.s.), e falënderon Zotin për begatinë më të madhe. e kjo është që Allahu në atë ditë e ka dhuruar të Dërguarin e Tij të fundit, i cili është mëshirë për të gjitha botët.”
Nga kjo që u ekspozua mund të konkludohet se shënimi i ditëlindjes së të Dërguarit të Allahut (savs), nuk bën pjesë në festat e theksuara me Sunnetin Pejgamberit dhe nuk hyn në tërësinë e detyrave fetare.
Edhe pse muslimanët shumë herët kanë filluar të interesohen për kohën dhe vendin e lindjes së të Dërguarit të Allahut, duke i shënuar solemnisht në jetën e tyre private, interesimi zyrtar fillon vetëm kah fundi i shek. III hixhrij. Kjo traditë, e cila në fillim ka qenë e kufizuar vetëm në disa vende, së shpejti gjallërohet në të gjitha vendet islame.
Sot muslimanët në mbarë rruzullin tokësor e shënojnë lindjen e tij, zyrtarisht dhe privatisht, duke organizuar solemnitete të rastit në të cilat, në realitet, e shprehin respektin e tyre dhe përkushtimin ndaj jetës, veprës dhe mësimeve të Pejgamberit të fundit të Allahut.
Qëndrimi i
dijetarëve (ulemave)
ndaj shënimit të ditëlindjes së Pejgamberit (savs)
Është e nevojshme menjëherë të thuhet se manifestimi solemn i ditëlindjes së të Dërguarit të Allahut (savs), nuk bën pjesë në ibadete siç janë p.sh. namazi, agjërimi, zekati, haxhi etj. As vetë dita e lindjes nuk është ditë feste siç është Bajrami i Ramazanit dhe ai i Kurbanit që bien më datat 1 shevval dhe 10 dhul-hixhxhe.
Pasiqë kjo është risi në Islam, disa dijetarë islamikë, në të kaluarën dhe të tashmen, kanë shpreh mospajtimin e vet me të, duke e konsideruar, në bazë të haditheve, se secila risi është lajthitje dhe çdo lajthitje shpie në xhehenem. (Këtë hadith e regjistrojnë Muslimi, Ebu Davudi, Nesaiu, Ibni Maxhe etj.) Në këtë grup të dijetarëve islamë bën pjesë edhe Ibni Tejmije, Taxhudin Fakihani dhe disa të tjerë, veçmas në këtë më të zëshëm janë ithtarët e mësimit vehabij. Mospajtimin e tyre e arsyetojnë me frikën nga kulti i personalitetit në Islam, qoftë edhe nëse ka të bëjë me vetë të Dërguarin e Allahut. Mirëpo, ata harrojnë se asnjëherë askush nga muslimanët nuk ka pohuar se shënimi i ditëlindjes së Pejgamberit është obligim fetar përkatësisht ibadet i urdhëruar. Përkundrazi, është bindje dominuese te muslimanët se kjo është vetëm një traditë e mirë, si një mënyrë më e rëndomtë e shprehjes së dashurisë dhe respektit ndaj Pejgamberit të madh, ndaj jetës dhe veprës së tij.
Ky qëndrim gjithashtu është i bazuar në hadithe të Pejgamberit (savs), si p.sh.: “Kush e vë në praktikë një adet të mirë, i takon shpërblimi për të dhe shpërblimi i atij që vepron sipas tij… E kush, prapë, e vë në praktikë një adet të keq, i takon për të dënimi si dhe dënimi i atij që vepron sipas tij…” (Hadithet e kuptimit të tillë dhe të ngjashme i shënojnë: Muslimi, Tirmidhiu, Ahmed ibn Hanbeli, Darimiu, Ibn Maxhe dhe Nesaiu). Megjithatë mendimin e shumicës dërmuese muslimane (re’jal-xhumhur) e mbështet fetvaja e hafiz Ibni Haxherit: “Shënimi i mevludit është risi (bidat) në Islam. Nuk e kanë bërë këtë muslimanët e parë të mirë në tre shekujt e parë pas Pejgamberit (savs). Përveç kësaj, në organizimin e mevludit ka dukuri të mira dhe të këqija, andaj kush u shmanget të këqijave, e i vepron të mirat, atëherë mevludi i tij është risi e mirë (bidati haseneh). Unë i kam shikuar burimet fetare dhe për mevludin kam gjetur mbështetje dhe argument të fortë. Në Sahihun e Buhariut qëndron se Pejgamberi (savs), kur ka shkuar prej Mekes në Medine, i ka gjetur hebrenjtë duke e agjëruar ‘Jevmi-ashuren’. I pyet se përse e agjërojnë, e ata i përgjigjen se e agjërojnë për arsye se Zoti atë ditë e ka përmbytur Faraonin kurse e ka shpëtuar Musain dhe popullin e tij, andaj ata duke e agjëruar atë ditë, i shprehin falënderimin e tyre Zotit. Alejhiselami me atë rast thotë: “Ne kemi më përparësi që ta nderojmë Musain dhe i urdhëron që atë ditë ta agjërojnë edhe muslimanët. Nga kjo kuptohet se është vepër e mirë të bëhen vepra që i do Zoti çdo vit në atë ditë kur ka ndodhur ndonjë begati e Zotit. E ku ka begati më të madhe se sa Lindja e Alejhiselamit?” Andaj, shënimi i ditëlindjes së Alejhiselamit duke kryer vepra të dashura për Allahun është çështje e bukur.” (M. Hanxhiq). Ndër dijetarët islamikë të cilët, nga pikëpamja fetare, shënimin e mevludit e numërojnë në traditë të bukur përveç Ibn Haxherit të përmendur, bëjnë pjesë edhe: Ebu Sheme, Ibn al-Xhezeri, Ibn Dihje, Es-Sujuti, Ibn al-Haxhxh etj.
Si të shënohet lindja e të Dërguarit sot ?
Është fakt se sot shumë muslimanë janë larguar nga Kurani dhe Sunneti, gjë që ka shpie gjer te ndarja e tyre në grupe dhe drejtime. Pikëpamjet e tyre të ndryshme ndaj traditës së trashëguar islame, ka shpie, nga ana tjetër, gjer te paraqitja e mënyrave të ndryshme të shënimit të disa traditave. Kështu edhe shënimi i ditëlindjes së të Dërguarit të Allahut në shumë mjedise e ka humbur kuptimin dhe qëllimin e tij të vërtetë, duke u shndërruar kryesisht në formalizëm të thjeshtë, nga theksimi i luksit e gjer te shpenzimet e tepruara në gjithçka, që gjithsesi, është në kundërshtim me mësimet themelore islame.
Që ta ketë kuptimin e vet esencial shënimi i ditëlindjes së të Dërguarit të Allahut (savs), nevojitet, para së gjithash, që të organizohet në mënyrë islame, karakteristikë e të cilit është modestia dhe devotshmëria. Pastaj, ky rast do të duhej të jetë shtytje e re për fisnikërimin tonë me virtyte, të cilat e kanë stolisur personalitetin e të Dërguarit të Allahut. Duke e përkujtuar atë, jetën dhe veprën e tij, ne në realitet, çdo herë obligohemi sërish se do ta ndjekim Udhëzimin të cilin na e ka dorëzuar nga Allahu xh.sh.
Mevludi si poezi fetare
Si krijimtari letrare, mevludet në gjuhën tonë shumicën e motiveve dhe standardeve të vargimit e kanë marrë prej letërsive orientale-islame. Me këtë rast, para së gjithash, mendojmë në vargun me 11 rrokje me cezurë specifike të fortë pas rrokjes së katërt dhe të tetë (4/ /4//3). Ky është ai vargu i njëjtë trokaik tri gjymtyrësh me dy cezura dhe me daktil, me këtë rast shpesh me klauzolë femërore, që e hasim edhe në poezinë tonë gojore.
Vargu 11 rrokjesh i mevludit, përveç që ka bloka konvencionale metrike, njëkohësisht është edhe tërësi e përfunduar sintaktike. Rima është e puthur (çift, aa), në mevludet më të vjetër kryesisht daktilë dhe vokalë.
Shkenca jonë mbi letërsinë nuk e precizon kohën e fillimit të 11 rrokeshit për të cilin është fjala. Svetozar Petroviqi, duke folur për vargun në librin Hyrje në letërsi (Zagreb, 1983) paraqet qëndrimin i cili na duket mjaft interesant për analizë të më tejme. Ai thotë: “Dhjetë rrokëshet epike e kanë shtyrë 11 rrokjeshin dhe 12 rrokjeshin tek, dy vargjet të cilat në letërsinë tonë kanë një të shkuar mjaftë të gjatë, por në çdo periudhë të letërsisë më tepër janë mbështetur në modele të huaja bashkëkohore se sa në ato të vjetrat autoktone, andaj historia e tyre e vërtetë në poezinë tonë fillon vetëm me fillimin e shek. XX.” (fq. 383).
Nisur nga fakti i pamohueshëm se mevludi i parë në gjuhën boshnjake, ai i Gasheviqit (është shkruar para diç më pak se 100 vjet) në realitet imitim i mevludit shumë më të njohur të Sulejman Qelebiut (Mevludi Nebi, 1409) të shkruar po ashtu në 11 rrokje, atëherë do të jetë e qartë se prej nga ka ardhur 11 rrokjeshi në këtë formë të krijimtarisë letrare muslimane.
Mevludi i Sulejman Qelebiut – për të cilin orientalistët tanë thonë se paraqet “fillimin e letërsisë origjinale osmane” (F. Bajraktareviq) dhe se është “kryevepër e letërsisë osmane” (V. Boshkov) – në aspektin formal nuk është origjinal. Ai e ka marrë 11 rrokëshin arab remel në skemës vijuese:
– ﻥ – – | – ﻥ – – | – – ﻥ –
( Fa- i –la- tun | fa- i – la –tun | fa- i – lun )
Kjo formë metrike në letërsinë turke është e njohur – në modifikim duke marrë parasysh natyrën e ndryshme të gjuhës turke dhe arabe nga aspekti i metrikës – qysh në shek. XIV, e hasim edhe në letërsinë persishte dhe atë në veprën më të njohur të mbarë letërsisë islame, në Mesnevinë Xhelaludin Rumiut.
Natyrisht, natyra e këtij punimi nuk është që të hulumtojë prejardhjen dhe rrugën e 11 rrokjeshit, por ta theksojë faktin se një ‘arketip’ letrar formal (Frye) me sukses është ‘shpërngulur’, pasi ka gjetur vend më parë në letërsitë më të njohura orientale-islame: arabe, persiane, turke, në letërsinë muslimane të Bosnjës, e edhe në letërsitë tjera si shqipe, polake (bjelloruse) të cilën e kanë krijuar muslimanët. Pasi që «ndonjë gjuhe i përgjigjet më tepër ndonjë sistem i caktuar i vargimit», ndërsa mënyra e ndërtimit të vargut varet nga natyra e gjuhës në të cilën krijohet » (S. Petroviq), remel-i 11 rrokësh në gjuhën tonë, në mevludet tona, ka gjetur modifikimin e vet dhe ka mbijetuar plotë një shekull, e edhe sot jeton.
Duke folur mbi artin islam, R. Garodi me një rast qartazi thekson se ai e ka «kodin» dhe «gramatikën» e vet, elementet të cilat vazhdojnë në mënyrë invariante dhe të cilat mund të ndryshohen. Ekspertët muslimanë të artit – ndoshta nën ndikimin e frymës së fesë së tyre – sikur nuk i duan eksperimentet. Më me dëshirë shkojnë konventave të çelura duke bartë në to një pjesë të vetën. Kjo më së miri shihet në ndërtimin dhe përpunimin artistik të xhamive, qendra të artit islam. Të gjitha xhamitë në botë janë të njëjta: për nga përfaqësimi dhe orientimi i elementeve (kodi), por megjithatë ndryshojnë: për nga modifikimi artistik i atyre elementeve (gramatika). Njëjtë shikohet edhe në letërsinë islame kur është fjala për mevludet. Të gjithë i kanë të njëjta elementet e kompozimit, (edhe tonin e kanë të njëjtë !) … por, secili «lexues» lirisht mund t’ia japë kajdën (melodinë) dhe gjatë interpretimit ta rregullojë 11 rrokjeshin e mevludit.
Këtu po ashtu na duket me rëndësi të diskutohet edhe një çështje. Kjo është raporti i të vërtetës artistike të mevludeve tanë dhe, si të thuhet, të vërtetës fetare të lindjes dhe personalitetit të Muhamedit a.s.
Disa fragmente, apo madje edhe disa tërësi të poezisë së mevludit, janë të viteve të 80-a, pas daljes së një mevludi të shkruar në 16 rrokje, kanë qenë të sulmuar jo shkencërisht nga ana e ortodoksëve tanë të cilët nuk kanë qenë të udhëzuar në natyrën e veprës letrare-artistike. Vërejtja e atyre fragmenteve të mevludit ishte në atë se gjoja ata, nuk janë «të vërtetë». Janë shtruar kësi pyetje: Si mund të bëj sexhde Qabeja në çastin e lindjes së Muhamedit a.s., si mund të bisedojnë e të gazmohen anët e Qabesë etj. ?
Hyrja e tillë në veprën artistike-letrare (kurse ne insistojmë mu në atë se poezitë e mevludit, panegjirikët janë forma më e popullarizuar e letërsisë te ne – A. Hauser) sot, pas katër revolucioneve në shkencën mbi letërsinë, është e palejueshme.
Rregulli themelor i drejtimeve bashkëkohore të hulumtimit në letërsi është se vepra letrare-artistike është indiferente ndaj të vërtetës filozofike, shkencore (më shpesh historike), madje edhe ndaj asaj fetare. Askush nuk ka të drejtë, që në bazë të veprës letrare të marrë qëndrime filozofike, shkencore apo religjioze. Në këtë kontekst do të themi: poezia e mevludit nuk është as nuk mund të jetë bazë apo burim për marrjen e vendimeve fetare, në këtë rast mbi të dërguarin Muhamedin a.s. Kush dëshiron që të informohet për këtë, le të lexojë vepra shkencore, historike të cilat në pjesën më të madhe përmbajnë rrëfime autentike nga jeta dhe për jetën e Muhamedit a.s.
Në realitet, të gjithë autorët e paraqitur në këtë përmbledhje janë me arsimim fetar, por kjo neve, derisa e lexojmë apo «këndojmë» vargjet e tyre, nuk na intereson. Neve na intereson shkathtësia e tyre letrare!
Ata, sigurisht, nuk i kanë thyer normat themelore të Islamit kur i kanë bartë në botën e tyre artistike.
Pasiqë Islami është liri për qenien e njeriut në totalitet, andaj edhe liri për kreativitetin e tyre, për imagjinatën e tyre (krijuese), pse të na godas neve ajo që poetët muslimanë, për shkak të ekspresivitetit të shprehjes së tyre, duke u përpjekur ta shprehin entuziazmin e vet, të vërtetën e vet artistike, vizionin dhe raportin e vet ndaj Pejgamberit, njeriut të cilin muslimanët jashtëzakonisht e duan por nuk e adhurojnë, të shërbehen me mjete stilistike mjaftë të shpeshta letrare si: personifikimi, në të cilin sipas definicionit, gjërave (të vdekura) u jepen veti të njeriut (“Anët e Qabes njëra-tjetrës i dhanë haber”), ose me hiperbolë emërore apo foljore, me zmadhim (“ ******** “ ) apo me ndonjë mjet tjetër të shprehjes ?
Këtu janë shprehur ndjenjat e tyre të vërteta, e me mjete shprehëse edhe ndjenjat tona, dhe edhe më të vërteta janë nëse janë më intensive dhe më të begatshme, ndërkaq është krejtësisht irelevante se a është përkulur vërtetë Qabeja kur është lindur Muhamedi (savs) apo jo.
Madje, edhe ky është publiku musliman, tek i cili arti joelit islam gjerë e gjatë është pranuar, jashtëzakonisht është ndier! – mevludet të cilët janë “racionalizuar”, autorët e të cilëve i janë shmangur lirisë më të madhe të imagjinatës, pa marrë parasysh që formalisht mund të shpihen gjer në perfeksionim, artistikisht shpesh janë të vdekur. Ka pasur propozime që fragmentet e tilla të mos përfshihen në këtë përmbledhje, por fakti se nisma të këtilla bëhen në disa decenie, se duhet ruajtur krejt krijimtaria jonë me frymëzim islam, ka predominuar në vendimin që të gjitha mevludet tona në mënyrë integrale të gjenden në një libër.[1])
M.H., M.B., XH.L.
Përktheu: Miftar AJDINI
(Islampress)
[1] ) Ky punim është marrë nga përmbledhja e mevludeve në gjuhën boshnjake me titull :“Sve stvoreno ucini se veselo” , fq. 7-16, të botuar në Sarajevë, 1988
